چطور می توان شرایط پر اضطراب اجتماعی را به کودکان انتقال نداد؟ و چطور می توان در چنین شرایطی از کودکان حمایت عاطفی کرد؟ تکنینک‌های مراقبت روانی از کودکان در شرایط پر اضطراب اجتماعی را بدانید.

گزیده ای از سخنان روانشناس و مشاوره کودک خانم فرانک فنون برای شما والدین عزیز:

در این روز هایی که کشور مان روز هایی پر از اتفاقات ناگوار و متفرقه ای را تجربه می کند آسیب پذیر ترین قشر جامعه کودکان ونوجوانان هستند .واکنش ها واحساسات هرکدام از آنها در شرایط بحرانی روزگار امروز ما در سنین مختلف ممکن است یکسان باشد، اما علائم وبروز آنها بسته به سن ومهارت ها ی رشدی متفاوت است.

در شرایط پر اضطراب اجتماعی از کودکان مراقبت روانی کنید

معمولا واکنش کودکان امروز ما نسبت به کودکان ونوجوانانی که خودشان مستقیم تحت تاثیر حوادث طبیعی مثل زلزله سیل وسقوط هواپیما و از دست دادن عزیزان قرار گرفته اند به مراتب متقاوت تر از آن دسته از عزیزانی است که به طور غیر مستقیم تحت این اخبار وسوانح قرار گرفته اند.

احساس عدم امنیت در کودکان نقش می بندد اگر…

زمانی که یک فاجعه ویک رویداد اضطراب زا در جامعه اتفاق می افتد همه انسانها پس ذهن خود به روزی فکر می کنند که آن سانحه یا اتفاقات آتی این حوادث بر خودشان اثرمی گذارد و متا سفانه کودکان ونوجوانان هم مثتسنی نیستند و تمام عوامل اضطراب زا ،فکر هایي که باعث عدم امنیت و آرامش آنها می شود می تواند در ذهن وروان آنها تاثیر گذارد.

متا سفانه در کودکان ونوجوانانی که مهارت های زبانی کافی ولازم را برای بیان حس های خود ندارند وهنوز احساسات خودرا به خوبی نمی شناسند ونمی توانند آنهارا از هم تفکیک کنند به طبع دچار آسیب های اجتماعی وروانی بیشتری می شوند به همین دلیل است که نقش والدین ،مربیان وتمام کسانی که باکودکان ونوجوانان این مرز بوم در تعامل مستقیم هستند از همیشه پر رنگ تر وحساستر می شود .

احساسات کودک خود را درک کنید

وظیفه آنهاست که از لا به لای رفتار وحرف ها و مانیتور کردن بازی هایشان بتوانند افکار واحساسات کودکان ونوجوانان را بشناسند و به آنها کمک کنند که نام حس های مختلف شان را یاد بگیرند ،احساس شان را بیان کنند وراه های بیان موثر احساسات وهیجانات منفی ومثبت را بشناسند واز طرفی هم باید برخورد مناسب با احساسات بچه ها وباز تاب احساس را درک کنندو به عنوان یک تکنیک در مواجهه با آنان در شرایط اضطراب زا استفاده کنند .

وقتی ما به عنوان والد دچار استرس واضطراب می شویم همان گونه که این روز ها بخاطر اتفاقات ناگهانی وناراحت کننده مکرر در کشورمان دچار آن شده ایم نا خدا گاه افکار وهیجانات مختلف را به کودکان ونوجوانانمان منتقل می کنیم .

پس در ابتدا قبل از هرگونه راهکار برای حمایت های عاطفی از کودکان مان لازم است نکاتی را با شما والدین عزیز یاد آور شویم:

پدر و مادر های عزیز امنیت در طبیعت معنی ندارد امنیت در ذهن انسان هاست زمانی که شما ذهن آرامی داشته باشید و راه ها وتکنیک های آرام سازی ذهن را بدانید در بدترین اتفاقات اطراف تان مثل آتش سوزی ،زلزله ،جنگ و… ذهنی آرام دارید وامنیت همان جاست .
ما کنترلی برهیچ یک از اتفاقاتی که اخیراً در کشورمان شاهدش بودیم را نداریم ونمی توانیم کنترلی بردنیا داشته باشیم، پس باید روی چیزی تمر کز کنیم که مال ما ودر کنترل ماست یعنی ذهن ما و…

واکنش های جسمانی در مواقع اضطراب و استرس

حتماً متوجه شدید وقتی در این روز ها تحت اخبار نگران کننده قرار گرفتید وترس شدیدی را تجربه کردید بد ن شما نسبت به این احساسات چه علا ئمی را نشان داد؟
بله درست است : ضربان قلب بالا ،دردیا گرفتگی ، تهوع ،تند تند نفس کشیدن یا یخ کردن و…
دقیقاً افکاری که ماداریم باعث همین تغییرات در بدن مان می شوند واگر درست وبه موقع از این تغییرات آگاه شویم میتوانیم پیام درست به مغز مان بدهیم زیرا مغز ما فرق بین خطر واقعی وخطر واهی را نمی فهمد وعکس العمل نشان می دهد .
پس زمانی که در معرض حوادث اینچنینی قرامی گیریم اولین قدم این است که احساساتتان را درک کنید یا بهتر بگوییم احساس کنید واز تکتنیک های ذهن آگاهی کمک بگیرید .

تکنیک های آرام بخش را یاد بگیرید و به کودکان خود هم آموزش دهید

پس هر زمان نگران شدید ،نفس عمیق بکشید وبه چیز هایی که اکنون در زندگی دارید فکر کنید وآنهارا چک کنید مثل:  سلامتی ،خانواده ،سقف بالای سر و… و یاد بگیرید نگرانی شما هیچ تاثیری در آینده ندارد پس سلامتی روحی خودتان وفرزندانتان را صرف کارهای بیهوده وغیر واقعی نکنید ودر این لحظه با هرکسی که در زندگی برایتان عزیز ودوست داشتنی است صحبت کنید وتفریحات وکار های هر چند کوتاهی که به شما آرامش وامنیت خاطر می دهد انجا م دهید.

فکر های سبز را جایگزین فکر های قرمز زندگی تان کنید

وبه استقبال فاجعه وآینده تجربه نشده نروید و پیش گو نباشید ودر انتها احساتتان را از افکارتان جدا کنید وآنهارا سرکوب یا پنهان نکنید آیا تا بحال به این فکر کرده اید که چرا افرادی که در جامعه امروز ما به عنوان والد زندگی می کنند وهر کدام از آنها دارای حتی پست های اجتماعی مهم وجایگاه های خاص هستند یا شاید هم هیچ کدام از آنها ،اما بیشتر آنها دارای نشانه های آسیب زا مثل: احساس گناه ،وحشت ،افسردگی واضطراب را بیشتر نشان می دهند ؟

استرس های شدید بر ژنتیک تاثیر می گذارد

تحقیقات زیادی نشان دادکه استرس های شدید ما روی ژنتیک ما تاثیر می گذارد وما می توانیم آن ژن را به نسل بعد منتقل کنیم وهمچنین به یک مورد جالب در تاریخ بر خوردند که نسلی که حوادث سخت وتلخ را تجربه کرده بودند مثل حوادث طبیعی یا جنگ یااخبار ناگوار ،نسل بعد اش نشانه های آن آسیب از آن حادثه را بیشتر نشان می دادند .
پس ما نسلی هستیم که حادثه ای مثل جنگ ایران وعراق را یا تجربه نکرده ایم یاخیلی کودک بودیم که درکی از آن داشته باشیم اما آسیب هایش به طور غیر مستقیم در ما دیده می شود .

زمانی که کودکان ونوجوانان در برابر اخبار بد و ناراحت کننده قرار می گیرند به دلیل عدم کافی رشد مغز قدرت تحلیل اطلاعات را ندارند و چون مهارت کنترل مغز و آموزش های لازم مهارت های زندگی را نیا موخته اند دچار اختلالات اضطرابی می شوند

برداشت کودکان در چنین شرایطی تلخ است …

این اتفاق هم زمان خواهد بود با اضطراب ها واسترس های که از رفتار وکلام والدین واز زبان بدن آنها دریافت می کنند.
آنها از واکنش های شما این پیام هارا در یافت میکنند :
1-دنیا جای امنی نیست وخطر همیشه آنهارا تهدید می کند .
2-پدر و.مادر من به اندازه کافی صلاحیت مراقبت از من را ندارند
3-از دست دادن والدین ممکن است هر لحظه اتفاق افتد .
4-احساس درماندگی بیشتری می کنند.
5-احساس گناه نسبت به خود ،در این سنین ممکن است فکر کنند که بخاطر اشتباه یا کوتاهی آنهاسانحه رخ داده است وهزاران پیام نادرست دیگر

مراقب خودتان باشید تا کودکان آرام تری هم داشته باشید

والدین عزیز زمانی که در شرایط بحرانی مثل شرایط کنونی کشور مان قرار داریم ممکن است اگر نتوانیم احساسات وافکار خودرا کنترل کنیم وآن را به کودکان ونوجوانان به ودیعه گذاریم شاهد رفتار هایی همچون پر خاشگری یا بیقراری غیر معمول ،نگرانی وردرد های جسمی که دلیل فیزیکی ندارند، وابستگی یا چسبندگی غیر طبیعی وترس دلهره عجیب و مشکلا ت در خواب آنها باشیم این ترس ها و نگرانی ها به ویژه با دیدن یا شنیدن اخبار مربوط به حادثه پر رنگ تر می شوند

به طوری که بعضی از کودکان ونوجوانان را به سمت سکوت اختیاری می کشاند ودر بعضی از آنها بازگشت رفتار های کودکانه تر از سنشان دیده می شود

خطر برای کودکان پایان نمی یابد…

متاسفانه کودکان و نوجوانان در سنین پایین تر درک اینکه فاجعه تموم شده است را ندارند و با صحبت های بزرگ تر ها و تلوزیون رادیو با خودشان خیال می کنند که حوادث واتفاقات ناگوار دوباره درحال رخ دادن هستند و خطر به آنها خیلی نزدیک است حال باید در این شرایط چگونه کودکان ونوجوانان را از حمایت های عاطفی خود بهره مند سازیم ؟

برای کودکان پیش از این دبستان لازم است که کودک را بیشتر از شرایط عادی جامعه نوازش کلامی وجسمی کنید یعنی اورا بیشتر بغل کنید وبه او اطمینان دهید بزرگ تر ها مراقب او هستند واگر در مورد آن حوادث سوالاتی از شما پرسید باتوجه به سن او ابتدا احساساتش را تایید کنید سپس پاسخ کودکانه وکوتاهی دهید واین اطمینان را به او بدهید که حوادث تمام شده اند .

صحبت با کودکان به زبان خودشان

قدم بعدی ومهم این است که خودتان هم بعنوان یک والد کامل خونسرد باشید تا آنها به شما عتماد کنند وامنیت وآرامش لازم راکسب کنند وقتی بادیگران در باره حوادث اتفاق افتاده صحبت می کنید نگذارید کودک بشنود شما می تر سید !

دسترسی او را به رسانه های اجتماعی محدود کنید وبا بازی ماسکهای هیجانات ،احساسات کودکان را به آنها آموزش دهید واز او بخواهید هرچه شنیده است یا هر احساسی نسبت به آنها دارد را برایتان به عنوان یک نقاشی بکشد

در مورد کودکان دوره دوم کودکی یعنی بین 6تا0 1سال لازم است علاوه بر مطالب فوق نکاتی راهم اضافه کنید بطور مثال از او بخواهید هرچه شنیده است یا دیده است برایتان تعریف کند از او وخودش اطلاعات بگیرید سپس در حد اطلاعات او به سوالاتش پاسخ دهید وداده های غلط را تصحیح کنید

به کودکاتان فرصت صحبت بدهید سپس احساسات اورا پس از تائید یاد آور شوید که ماهیچ کاری نمی توانیم انجام بدهیم که اوضاع بهتر بشود؟ در زمان استفاده از رسانه های اجتمایی در کنارش باشید وسو برداشتهایش را اصلاح کنید و با بازی  و نقاشی به اوحل مسئله را بیاموزید

در این زمینه می توانید با کودکان جعبه نگرانی ها را درست کنید واز آنها بخواهید که هرموضوعی باعث نگرانی آنها شده است را بنویسند ودر داخل جعبه بیاندازند ودر فرصت مناسبی برای آنها راه حل پیدا کنید

در چنین شرایطی برای آنها فعالیت و تفریحات مناسب و دوست داشتنی ترتیب بدهید

و حتی می توانید با مسئولیت دادن به آنها درکار های روزمره مسیر ذهن آنهارا تغیر دهید .در سنین نوجوانی کار سختر خواهد شد آنها براساس شرایط رشدی که دارند احساس می کنند می توانستند کاری برای بهبوداوضاع بکنند .

در دوران نو جوانی اگاهی از ترس ها واحساس آسیب پذیری وترس از این که ممکن باشد احساساتشان عادی نباشد کاملامحسوس است وحتی ممکن است نسبت به نگرانی ها واضطرابهای والدین از اتفاقات اخیر کشور عکس العمل های شدید نشان بدهند حتی ممکن است تغییر شدید در خلقیات هم مشاهده کنید شما به عنوان یک والد آگاه وخرد مند .

باید به او یاد آور شوید که همه مردم ما تحت فشار هستند وهمه احساس ترس وخشم را تجربه کردند اما باگذر زمان حال همه بهتر خواهد شد وبه او بگویید که باید خوشحال باشد که خانه وخانواده دارد ومی تواند در این شرایط روی آنها حساب ویژه باز کند وبه او بفهمانید که تمام احساسات و هیجاناتش عادی وطبیعی هستند ونباید خود سرزنشی داشته باشد .

تو صیه های نهایی زیر را به خاطر بسپارید:

1- تاثیر اخبار بد ونگران کننده را در خانه وخانواده کنترل کنید .
2- احساسات کودک ونوجوان را تائید کنید وبه او باز تاب احساس دهید .
3- به فر زندانتان فرصت پرسیدن سوال را بدهید ونسبت به سن وتوانایي و درکشان به آنها پاسخ دهید .
4- با کودکان ونوجوانان همدلی کنید وبه آنها اطمینان دهید که مراقب سلامت جسم و روانشان هستید به آنها همیشه امنیت وآرامش راهدیه کنید .
5- برای کودکان ونوجوانان گوش شنوا داشته باشید هر گز آنهارا قضاوت نکنید .وحدامکان جلوی انهااز صحبت ها واتفاقات اخیر وتحليلهای غیر تخصصی بپرهیزید .
6- دسترسی آنها به رسانه ها وفضای مجازی محدود کنید .
7- والدین مقترر وآگاهی باشد .

مشاوره وروانشناس کودک ونوجوان –فرانک فنون
دی ماه 98