کارگاه فرسودگی شغلی بر پایه NLP
در مرکز مشاوره خانه مهر برگزار میشود
در تاریخ 12/10/98 همایش اموزشی با عنوان فرسودگی شغلی در محورهای پایه ای و مفهومی با رویکرد NLP عنوان گردید . سرفصل های این مبحث بقرار :
تعریف فرسودگی شغلی ، مراحل ایجاد، علائم آن ، علل ایجاد و راههای برطرف کردن بودند که بصورت اجمالی بانضمام معرفی دانش NLP ارائه گردید .
پادکست آقای علی رضا بیگوند را در مورد فرسودگی شغلی گوش جان بسپارید تا با دنیای NLP و تاثیر فرسودگی شغلی بر زندگی آشنا شوید:
نویسنده : آقای علی رضا بیگوند ، مشاور ، مدرس و مستر NLP ، اناگرام و کوچینگ
تعریف فرسودگی شغلی چیست؟
فرسایش روانی –عاطفی – جسمی که در اثر تاثیر شغل در افراد ایجاد میشود را فرسودگی شغلی (Job Burnout) می گویند که بمرور زمان باعث افت انرژی ، انگیزه ، کارائی و اشتیاق فرد نسبت به شغل خود میشود در همین روند فرسایشی شاهد تغییر رفتار شخص در سازمان خواهیم بود.
این نظریه اولین بار توسط روانشناس و محقق آلمانی بنام هربرت فرویدنبرگر دردهه 1970 مطرح گردید و سپس در سال های بعد افراد دیگری بر تکمیل این نظریه اهتمام ورزیدند . نقطه مقابل فرسودگی شغلی را می توان طراوت و شکوفائی در کار و شغل نامید .
شخص در این وضعیت روزبروز نسبت به کار خود علاقمندتر شده و با انگیزه و انرژی بیشتر از پیش بکار خود ادامه میدهد در نتیجه با پرسنلی موثر و مفید و با کفایت مواجه خواهیم بود که وجود آن کاملا در سازمان به چشم خواهد آمد . در واقع هدف ما در مطالبی که در ادامه ارائه خواهد شد رسیدن به همین شکفتگی و رشد در کار می باشد .
فرسودگی شغلی بسیار مهم است،چرا؟
از آنجا که کار و شغل نقش بسیار مهمی را در زندگی ما داشته و همچنین بخش عمده ای از زمان روز را در محیط کار سپری می کنیم بعلاوه در وضعیت مالی و روانی و اجتماعی ما فاکتور بسیار مهمی است بنابراین پرداخت به این موضوع فوق العاده حیاتی بوده و بی تفاوتی نسبت به آن ممکن است به قیمت سلامت و زندگی ما تمام شود .
عوامل ایجاد : در این مورد نمی توان صرفا به یک دلیل خاص تکیه کرد بلکه مجموعه ای از عوامل از زوایای مختلف باعث بوجود آمدن این اختلال می باشد و غالبا ترکیبی از فاکتورها به شدت و قوت مختلف گرد هم آمده و منجر به بروز این سندرم می شوند .
اگر از جزء شروع کنیم عوامل درونی – عوامل ارتباطی – عوامل بیرونی در محیط کار – عوامل خارج از محیط کار و عوامل مدیریتی ، عوامل دلایل ایجاد فرسودگی شغلی می باشند
عوامل درونی هم در این موضوع نقش دارند :
در حوزه ی خود شخص می باشد و بستگی به شخصیت ، دید و نگاه فرد ، روحیات و ویژگی های جسمی و هوش هیجانی و سایر متغیرهای دارد که قابل تشخیص و اندازه گیری و بهبود می باشد . ازقبیل : توقع بیش از حد ،عدم توانائی در گفتن نه، کمال گرائی ، حساسیت بیش از حد ، خودشیفتگی ، عزت نفس و اعتماد بنفس پائین ، تحریک پذیری بالا ، ترس و وسواس و ….
نقش عوامل ارتباطی را بشناسید
در اینجا عدم توانائی در برقراری ارتباط خوب و موثر با دیگران ، مقامات ارشد ، و نیروهای تحت فرمان باعث ایجاد این فرسایش و تحلیل رفتگی میگردد .بطوری که شخص احساس ناخوشایندی نسبت به اطرافیان داشته و منجر به حس طرد شدگی و بی کفایتی در وی شده و انگیزه و انرژی او را کاهش می دهد .
عوامل بیرونی در محیط کار ناخودآگاه شما را درگیر می کند
در این بخش بشکلی نامحسوس و ناخودآگاه بتدریج شخص متوجه تغییراتی درحالات خود میشود و معمولا خود نیز از علت آن آگاه نیست . بعنوان نمونه : عدم وجود نور کافی ، نبود زیبائی و رنگ های مناسب ، ارگونومی سر و صدا ، بوی نامطبوع ، وسائل و ابزار نامناسب و …… عواملی ازین دست تاثیر گذار است . لذا بمرور پرسنل نسبت به محیط کار دچار دلزدگی شده و بمحض ورود به فضای کار احساس نامطلوبی را در خود تجربه میکنند .
عوامل خارج از محیط کار انکار ناپذیر است چون …
متغیرهایی در خارج از سازمان وجود دارد که درتعیین وضعیت روحی و عاطفی شخص تاثیر انکارناپذیری داشته و بطور غیرمستقیم در شکل گیری فرسودگی شغلی نقش ایفا میکند حتی در جاهائی میتوان ادعا کرد که عمده ی مشکل فرد در همین عوامل می باشد . درسبک مدیریت کلاسیک هیچگونه اهمیتی به این دست از دلایل داده نمی شود مثلا : مشکلات خانوادگی ، محیط زندگی فرد ، نبود رضایت از زندگی زناشوئی ، مسافت زیاد بین محل زندگی و محل کار و ……. که می بایست مورد شناسائی قرار گیرد .
عوامل مدیریتی به چه معناست ؟
نوع مدیریت و برخورد مقام یا مقامات مافوق بگونه ای ست که فرد را بسمت این بحران سوق داده و از او پرسنلی مستهلک می سازد . بعنوان نمونه عدم وجود قدردانی و تشویق و پاداش مناسب در قبال خدمات وی حتی در جاهائی ندیدن او بحدی که در برخی موارد جانفشانی و ایثار او به منزله انجام وظیفه و امری عادی تلقی می شود .
همچنین تعداد و حجم بالا و پراکندگی وظایف محوله از دیگر دلائل تنش و استرس در پرسنل می شود . بعلاوه می توان به مشخص نبودن اهداف اشاره کرد که باعث سردرگمی و ابهام در فرد می شود .و دلایل دیگری که در مباحث تخصصی به تفصیل و کامل قابل بررسی هستند .برخی نیز بر این اعتقاد هستند که عمده دلیل ایجاد فرسایش شغلی ، عوامل مدیریتی می باشد که دانش NLP با این نظریه بطور کامل موافق نیست .
آثار و شناسایی فرسودگی شغلی
این بحران یک آغازی داشته که اگر اقدامی برای رفع و مدیریت آن نشود فرایند آن فزاینده شده ودر نهایت به پایان غم انگیزی منجر خواهد شد . آغاز آن بی انگیزگی ، خستگی مفرط ، نبود انرژی کافی ، تندخوئی ، انزوا طلبی ، سردرد و دردهای عضلانی مزمن ، عدم انضباط ، بروز خطا و اشتباه ، منفی بافی و بدبینی ، کاهش وجدان کاری ، تاخیر در انجام کارها و از این قبیل علائم هست که بتدریج فزونی یافته و باعث پرخاش ، عدم فرمانبرداری ، غیب و تاخیر مکرر ، از کار زدن ، اشتباهات فاجعه آمیز ، بیماری های سایکو سوماتیک ، اعتیاد به شکل های مختلف ، بدخوابی ، انزوا و وسواس شده و متاسفانه در پایان این سناریو با تغییر شغل ، تنرل درجه استعفا و اخراج به نقطه نهائی خود میرسد .
چه باید کرد ؟ شما میدانید؟
برطرف نمودن فرسودگی شغلی : به بیانی دیگر تبدیل بحران فرسودگی شغلی به فرصتی برای حصول به طراوت و پیشرفت شغلی و حداکثر تاثیر گذاری فرد و در نتیجه رضایت شغلی در نزد پرسنل و رضایت مدیریت و سازمان از پرسنل .از آنجائیکه قرار است برون رفت از این بحران با راهکارهای NLP ارائه گردد بنابراین در اینجا توضیحی اجمالی و معارفه ای مختصر در مورد این دانش ضروریست
NLP چیست ؟
در یک جمله علم موفقیت با هنر موفقیت . اما موفقیت حقیقی و پایدار مبتنی بر اصولی ساده و نیرومند در کمترین زمان ممکن . این علم از رفتار افراد موفق الگوبرداری شده . در سال 1970 ( همان سالی که فرسودگی شغلی مطرح شد) دو دوست و محقق بنامهای ریچارد بندلر و جان گریندر تحقیقاتی وسیعی را در سراسر جهان شروع کردند در خصوص دو گروه از اشخاص که هر دو گروه به یک میزان تلاش میکردند اما یک گروه موفق و گروه دیگر ناموفق بودند .
از روی رفتار و زندگی افراد موفق این دانش را در سال 1976 به ثبت رساندند
و در حال حاضر در عرصه های روانشناسی فردی ، روانشناسی فروش ، روانشناسی مدیریت ، روانشناسی ورزش ، روانشناسی موفقیت ، رفع احساسات منفی ، خودشناسی و خودشکوفائی ، کوچینگ فردی و سازمانی ، تکنیک ها و راهکارهای بسیار موثری و زودبازدهی را ارائه داده بطوریکه اکثر افراد برجسته ی جهان در حوزه های مختلف از این دانش و متخصصان آن استفاده می کنند .
حتی در دوره های آموزشی فروش و بازاریابی ، اساتید خارج از NLP که متد خاص خود را دارا هستند فراگیران خود را به یادگیری تکنیک های ارتباطی NLP ترغیب کرده و این را یک الزام می دانند . این علم جذاب و تاثیر گذارمرتب در حال گسترش بوده و روز بروز بر فراگیران ، طرفداران و اساتید آن افزوده می شود . در یک نمونه ، در کمپانی بزرگ توتال فرانسه برای گروهی از کارکنان کلاسهای NLP برگزار میشود .
پس از 5 سال گروهی تحقیقاتی وارد عمل شده و متوجه میشود که اشخاصی که این دوره را طی کرده اند نسبت به همکاران خود در یک رده ماشین بهتری دارند ، در منزل مناسب تری زندگی میکنند ، مسافرت بیشتری رفته اند ، ارتباطات بهتری دارند ، از زندگی خانوادگی مطلوب تری برخوردارند ، جسم سالم تری دارند شادتر بوده و از نظر شغلی پیشرفت چشمگیری داشته اند .!!!!
رفع فرسودگی شغلی با NLP :
از آنجائیکه تکنیک های NLP در هر حوزه ای بسیار قوی و ریشه ای عمل میکند ، میتوان ادعا کرد که حل بحران فرسودگی شغلی با این متد قطعی بوده و کمترین زمان و انرژی را بخود اختصاص میدهد .
به همان شکل که دلایل مختلف ایجاد فرسایش مطرح گردید راه حل نیز همان گوناگونی را دارد . به بیانی دیگر از زوایای مختلف بایستی مورد بررسی و اقدام قرار گیرد یعنی از نظر فردی و سازمانی و مدیریتی تغییرات و تدابیری اتخاد شود تا این بحران به فرصت تبدیل شود زیرا که در بالا دیدیم عواملی مختلفی دست بدست هم داده و این سندرم را ایجاد می کنند .
پیشگیری بهتر و کم هزینه تر از درمان است پس شایسته ست که ابتدا به اقدامات پیشگیرانه زیر روی آوردیم :
پیشگیری اولیه :
– انجام تست های مختلف روانشناسی در بدو ورود
– ایجاد تناسب مابین مراجعین و کارکنان
– اهتمام به ایجاد فوق برنامه های تفریحی – ورزشی
– ایجاد انگیزه های شغلی
– ایجاد فضای مانوری در برنامه ریزی
– تعادل در ریتم انجام کار
– آموزش ضمن خدمت مداوم
– تعدیل سازی حجم کار
حال میپردازیم به راهکارهای برون رفت :
راهکارهای فردی چیست؟
بهتر است از اینجا شروع کنیم یعنی شخص ابتدا از خودش تغییر را آغاز میکند .اولین قدم برای تغییر رفتار آگاهی ست . همینکه کارکنان به بحران فرسودگی شغلی و وجود آن آگاه شوند دشمن شناسائی شده و قدم های بعدی می تواندآغاز شود .
خودشناسی ، ارتقا دید فرد نسبت به واقعیت ها ، افزایش هوش هیجانی ، تعدیل شخصیت ، بهبود ارتباطات ، رفع موانع درونی و احساسی و از همه مهمتر بهبود عزت نفس و اعتماد بنفس و بطور کلی بهداشت روانی باعث تغییر در رفتار و عملکرد و ارتباطات شخص شده میزان سازگاری او را با شرایط افزایش می دهد .
در چنین شرایطی قطعا فرد می تواند بر روی مدیریت و سازمان نیز تاثیر گذار بوده و عوامل بعدی را نیز بسترسازی کند . بدلیل اینکه متد NLP بشکلی قوی بر روی ضمیرناخودآگاه فرد کار میکند ، تغییرات فردی بسیار سریع و محسوس مشاهده شده و این تحولات بازگشت ناپدیر بوده ، حتی وی خود به الگوئی برای دیگران تبدیل می شود .
علاوه بر این تکنیک های ارتباط موثر NLP باعث بهبود روابط شخص شده و در نتیجه ی کسب این مهارت ها ، تنش های ناشی از تیرگی روابط ، هم در زندگی خانوادگی و هم در روابط کاری و اجتماعی زدوده می شود . و این قدمی ست بلند در مسیر طراوت و شکوفائی شغلی . حال زمینه برای مساعد سازی عوامل مدیریتی فراهم می باشد .
در این متد تکنیک هایی وجود دارد که خیلی سریع به فرد کمک میکند که قادر باشد بسمت راهکارهای زیر سوق پیدا کرده در نتیجه به صورت فردی بتواند از این بحران خارج شود :
– ایجاد انگیزه
– کاهش توقعات بیش از حد فرد و ادراک واقع بینانه
– بهبود ارتباطات در خانواده و محیط کار و متعاقبا رفع عوامل بیرونی
– شکوفائی روحیه و ایجاد حس نشاط
– افزایش هوش هیجانی در تسلط بر احساسات و مدیریت خود
– خودشناسی و شناخت جایگاه درست خویشتن
– ارتقاء توان سازگاری شخص با مدیریت و همکاران و سطوح پائین تر
– تعدیل شخصیت و توانایی تاثیر گذاری بالا
– بهبود عزت نفس و اعتماد بنفس
– کسب توانایی مطلوب برای برنامه ریزی و اولویت بندی کارها
– مدیریت زمان
راهکارهای مدیریتی :
تاکتیک ها و تکنیک های کارساز و متحول کننده ای در NLP وجود دارد که فراتر از تصور قادر است تحولات سازمانی را پدید آورد . در سطوح مدیریتی الگوی دیسنی ، مدل Soar ، مدل Score ، تحولات لایه ای ، مدل 7 لایه ای نمونه هایی از روش های قدرتمند می باشد که به سهولت مدیریت بحران را ممکن ساخته و با بهره گیری از منابع درونی سازمان شکوفائی را ممکن می سازد . شرکت ها و نهادهای بسیاری با این متدهای برون رفت ، مجددا متولد شده و قوی تر و وسیع تر از پیش به فعالیت خود ادامه داده اند .
در کل برای برون رفت از این بحران Nlp به مدیریت کمک میکند که اقدامات موثر زیر را ممکن سازد :
– شناسائی عوامل تاثیرگذار
– انتصاب شغل به فرد با توجه به تخصص ، علاقمندی و روحیات او
– تشویق و پاداش به موقع و مناسب
– جلسات هفتگی برای هر بخش و هر چند ماه یکبار برای کل پرسنل
– ایجاد فضای اعتماد
– استفاده از متخصص و مشاور NLP
– تامین امنیت شغلی
– توجه بیشتر به کارکنان
– آموزش در جهت نحوه مقابله با مشکلات
– تغییرات مطلوب از نظر محیط فیزیکی
– اهتمام برای تامین ارگونومی مناسب
– توجه به سلامتی جسمی و روانی کارکنان
در پایان : کافیست که شناسایی کرده ، همت کنیم و در نهایت اقدام .
تو پای در راه نه و هیچ مپرس خود راه بگویدت که چون باید رفت
با آرزوی توفیـق
علی رضا بیگوند
